Community and Joy

Hoe was het? Op deze vraag heb ik de afgelopen weken geprobeerd een antwoord te geven maar telkens liep ik toch wat vast. Leg maar eens uit hoe het ruikt, probeer maar eens alle gesprekken en indrukken samen te vatten en antwoord te geven op wat je zelf nog niet echt verwerkt hebt. ‘Een unieke ervaring en mooie spiegels voor Nederland’ was daarom vaak mijn antwoord. Toch probeer ik nu wat meer woorden te vinden en jullie mee te nemen, op reis naar Uganda.

Van 11 – 19 juni is een groep voorgangers uit kerken en organisaties op reis geweest naar Uganda. Het doel van deze ‘learning and blessing trip’ was om principes van het Umoja programma te ontdekken en daarvan te leren voor de Nederlandse situatie. Umoja Nederland, als initiatief van Tear en Present is vorig jaar gestart en wil kerken met een praktisch programma handvatten geven om zich te verbinden aan het dagelijks leven van mensen in de buurt. En zo vertrokken Herman Bouma (Programmaleider Umoja Nederland) en ik (bestuurslid Present Nederland) met 10 anderen naar Uganda.

‘Een unieke ervaring’ was het zeker. Een totaal andere cultuur, de hartelijkheid van de Ugandezen, de mooie verhalen over hoe God werkt in het leven van mensen die geen hoop meer hadden maar ook de chaos, slechte wegen en het stof van de rode aarde. Maar wat met name relevant is zijn de lessen, de spiegels die wij mee mochten nemen naar Nederland.

Community

‘We zijn geschapen met een ingebakken afhankelijkheid van anderen. En dit blijft, ook als ik groei in onafhankelijkheid’. Dit citaat van Desmond Tutu is een mooie beschrijving van hoe in Uganda geleefd en gedacht wordt . Maar ook hoe we soms in Nederland erg ons best doen om dit te ontkennen. Tijdens het gesprek met Stephen, die van drop-out door het Umoja proces ontwikkeld is tot een welvarende sinaasappel kweker, bleek de kracht van een community. Op onze vraag hoe hij omging met zijn ‘rijkdom’ en hoe zijn dorpsbewoners dit ervaren was zijn antwoord even duidelijk als confronterend; ‘ik heb dit gekregen van God om anderen te zegenen. En ik kan alleen ontwikkelen samen met mijn gemeenschap, anders ontstaan er kloven.’ Succes is voor hem, en vele anderen die door Umoja weer eigenwaarde hebben gekregen, geen individueel resultaat maar een vrucht van en aan de gemeenschap.

Joy

Feest vieren en blij zijn doe je altijd met anderen, met je community. Misschien is dat ook wel de reden dat Ugandezen zo blij en vol vreugde zijn. Maar de community is niet het enige geheim van de joy die we in Uganda hebben ervaren. Als je levensbehoeften niet vanzelfsprekend zijn en je meer in afhankelijkheid leeft zul je meer dankbaar zijn. De Nederlandse samenleving is veelal gericht op onafhankelijkheid en financiële zelfstandigheid. Het onderwijs systeem richt zich vooral op het vinden van een goedbetaalde baan in plaats van talentontwikkeling. Onze prestatie maatschappij en het zelf realiseren van je geluk, wat teleurstellend kan zijn, staat onze dankbaarheid vaak in de weg. Maar juist dankbaarheid voor wat je in afhankelijkheid ontvangt geeft vreugde. Tegelijk denk ik dat het ook een keus is, een keus om te vieren en vreugde te ervaren in plaats van te somberen over dat wat er niet is. Voor mij een pittige spiegel om in ons welvarend Nederland te ‘genieten van genoeg’ en daar vreugde in te vinden.

Dit was een bijdrage voor de nieuwsbrief van Present Nederland. Daarnaast gaan we vanuit Umoja ook nadenken hoe op lokaal niveau we elkaar kunnen versterken vanuit dezelfde beweging dat steeds meer mensen naar elkaar om gaan zien.

In-dependency syndrom

Het gevoel dat je niets kunt en voor altijd afhankelijk bent van anderen wordt wel het dependency syndrom genoemd. Het Afrikaanse continent wat zo lang beheerst is door anderen, vooral Europese landen die als kolonisator de baas waren. En vervolgens ontstond er een afhankelijkheid van ontwikkelingshulp, soms met bijbedoelingen, vanuit het ‘rijke’ westen. Deze ervaringen hebben een mentaliteit gecreëerd van lage zelfwaardering en passiviteit. PEP of Umoja wil juist deze mentaliteit veranderen en dat kan alleen als mensen weer in zichzelf gaan geloven en hun eigen situatie zelfstandig verbeteren.

De bijzondere verhalen die we gisteren hebben gehoord kregen vandaag een vervolg. Tegelijk is het niet allemaal een successtory en dat maakt het ook weer een stuk realistischer. Met de mooie verhalen van verandering nog in onze oren lopen we de kerk uit en kom ik in gesprek met een aantal tienermeiden. Na wat algemeenheden over school en toekomstperspectief vraagt een meisje van 16 jaar; ‘do you have money, we need money’. En ineens zijn we weer terug bij de ‘rijke mzungu en de arme afrikaan’. En ik kan het haar niet kwalijk nemen. Je zult maar als 16 jarig meisje een groepje blanke mensen ontmoeten in je dorp die per maand meer verdienen dan zij waarschijnlijk in haar hele leven. Tegelijk besef je, juist voor dit meisje, hoe belangrijk eigenaarschap is ipv afhankelijkheid van geldschieters. Maar ook hoe belangrijk het voor ons is om niet alles met geld op te willen lossen.

Want waar Afrika lijd aan ‘dependency syndrom’ worstelen wij in Nederland met independency. Onze hele samenleving is gericht op onafhankelijk zijn en financieel zelfstandig. Het onderwijs systeem richt zich vooral op het vinden van een goedbetaalde baan in plaats van het ontwikkelen van je talenten. Ook als christenen zien we succes en inkomsten toch als ons persoonlijk resultaat. Daarbij kunnen we zomaar vergeten dat we in afhankelijkheid leven van onze God en dat bezit bedoelt is om de ander te zegenen.

Zowel in Afrika als in Nederland gaat het niet om independency of dependency maar verantwoord omgaan met de recources, middelen die we hebben ontvangen. Voor wie of wat zetten we deze gekregen middelen in?

Desmund Tutu: ‘we zijn geschapen met een ingebakken afhankelijkheid van anderen. En dit blijft, ook als ik groei in onafhankelijkheid’

Waiting or building?

‘Before PEP we just where sitting and waiting for the government to build schools. Now we build our own one’

Niet alleen op het gebied van educatie maar ook voor welzijn, gezondheid en economie worden ons mooie verhalen en resultaten verteld. In de gemeenschap, een uur rijden vanaf Soroti, waar we vandaag te gast waren horen wij hoe sinds 2007 PEP (Participatory Evaluation Process) de community heeft veranderd. De community bestaat uit zo’n 7000 mensen verspreid over kleine groepjes huizen in een uitgestrekt gebied. Na een warm welkom en uitleg over de geschiedenis van PEP in deze gemeenschap worden een aantal mooie voorbeelden gedeeld.

Dorethy, een vrouw die besmet is met HIV vertelt dat door de bijbelstudies en training heeft geleerd om voor zichzelf te zorgen. Hierdoor is ze van een hopeloos geval veranderd in een zelfbewuste vrouw die trots een fles met honing laat zien van haar bijen. Hiermee verdiend ze haar inkomen maar heeft vooral haar eigenwaarde en hoop terug gekregen.

Amos vertelt met enthousiasme hoe hij heeft geleerd om verder te kijken dan zijn beperkingen, geen inkomen en niet opgeleid, en verbouwd nu watermeloenen, sinaasappels en komkommers. Zijn vrouw, Naomi, is door PEP getraind als verloskundige en heeft vele vrouwen kunnen helpen waar ze eerst zelf de bush in trokken om daarna terug te komen met of zonder kind.

De community heeft zelf besloten om een school te bouwen nadat ze zich realiseerden dat ze voldoende resources hebben en niet afhankelijk moeten zijn van de overheid of fondsen. De overheid was volkomen verrast dat er op eigen initiatief een school was ontstaan met vrijwillige leerkrachten en betalen nu het salaris van opgeleide leerkrachten.

Op de weg terug naar Soroti, enigszins opgevouwen in een 4×4, luisteren we naar de mooie verhalen van Dorcas, een jonge vrouw van in de 20, over tekenen van hoop en Gods aanwezigheid in het leven van mensen. ‘Als God dit kan doen in levens van mensen dan hoef ik me geen zorgen te maken over mijn leven’.

A long journey

Wakker worden in Kampala is een bijzondere ervaring. In het donker zijn we naar ons hotel gereden en na een nacht onder de klamboe zagen we ‘s ochtends onze omgeving. Pas toen werd duidelijk dat Kampala een miljoenen stad is verspreid over heuvels waar het geluid van auto’s en hun toeters altijd aanwezig is.

Naast het geluid is ook de chaos van het verkeer indrukwekkend. Mede door de strikte president is Oeganda relatief veilig, behalve het verkeer. Volgepakte taxi’s en vrachtwagens met containers rijden bumper aan bumper en daar tussendoor zoeken vele motorfietsen nog een gaatje. Misschien is dat wel de reden dat elke taxi een sticker heeft met een verwijzing naar God, want hulp van boven heb je hier wel nodig in het verkeer. Tussen al dat verkeer door reden wij richting het kantoor van PAG.

De Pentacostal Assembly of God (PAG) is onze gastheer en we werden verwelkomd door Jane (Umoja) en de aartsbisschop Simon-Pieter. Zij vertelden ons over de principe’s van Umoja en hoe dit vorm heeft gekregen in Oeganda maar ook in andere landen in de regio. De PAG heeft diverse projecten, sociale hulp, voedselvoorziening en empowerment. Maar Umoja, of Participation Evaluation Project (PEP) zoals het hier genoemd wordt, is wel de meest belangrijke en ook dragende kracht van andere projecten.

Het fundament van PEP is Christ-centered, transformatie van de community kan alleen als de kerk leeft en verbonden is met de Levende. Het Koninkrijk van God vind zijn oorsprong bij de schepping en kent 3 peilers, volgens de aartsbisschop. Stewardship, ownership and relationship. Essentieel hierbij is dat Umoja of PEP geen methode of project is, het is een proces gebaseerd op een visie. Een levensstijl geborgd in een integraal of holistisch Evangelie.

‘It is a long journey, not a miracle but a proces. And there are many miracle’s in this proces.’

Na een inspirerende ochtend en heerlijke lunch vertrokken we naar Soroti, helaas liep deze reis wat anders. Gelukkig was er geen Nederlands tijdschema want anders waren we uren te laat gekomen. Bijzonder aan deze vertraging was dat we stranden op de stoep van wat later een kerk bleek te zijn. De diaken die we hebben ontmoet nam ons mee naar het kerk kantoor. Hier hing een portret van de president en de koning van hun stam. Met een ondeugende grijns vertelde de diaken dat deze portretten in het kantoor hingen en bewust niet in de kerk, daar was iemand anders Koning.

Afrika

Onderweg naar Oeganda, tijdens een dagvlucht van zo’n 10 uur, is er alle tijd om na te denken over Afrika. En al lezend in het uitstekende boek ‘de staat van Afrika’ van Richard Dowden realiseer ik me hoe onwetend ik ben en vooral beïnvloed door westers denken.

Afrika, het continent wat niet zelden in het nieuws komt door armoede, hongersnood, oorlogen en ziekten als aids en ebola. Of doordat Rwanda sponsor wordt van de Engelse voetbalclub Arsenal voor een zelfde bedrag als wat de Nederlandse regering als ontwikkelingshulp geeft aan Rwanda. Kortom, een continent wat onbegrijpelijke ellende kent en de oorzaak van deze ellende, volgens westerse opvattingen, niet zelfstandig kan oplossen en ook aan zichzelf heeft te danken.

Maar dit continent, bestaande uit meer dan 2000 talen en culturen en zo’n 50 verschillende landen, valt niet zo makkelijk in een westers frame te vangen. En zelfs voor deskundigen die vele jaren in Afrika hebben gewoond blijft het een verrassing of misschien meer een mysterie.

En zo vlieg ik op grote hoogte over zandvlakten, de Sahara, zie ik de groene vlakten halverwege Sudan, kijk ik naar Lake Victoria en ben onderweg naar Oeganda. Dit beeld van Afrika op grote hoogte doet net zo min recht aan de veelzijdigheid van dit continent als mijn westerse blik die gevoed is door media en ontwikkelingshulp.

Ik zie uit naar de ontmoeting met mijn broeders en zusters en ik hoop dat ik hen mag zien zoals zij zichzelf zien.

Umoja = samen onderweg

Op 11 juni vertrekt een groep voorgangers uit kerken en organisaties naar Oeganda voor een ‘Learning en Blessings trip’. De kennismaking met de groep was zeer plezierig. Het idee van Umoja om ‘samen’ te leren en onderweg te gaan kreeg gelijk vorm tijdens de eerste ontmoeting. We waren te gast bij de Spil in Maarssen waar we samen hebben gegeten, informatie kregen en stil werden voor God tijdens een Taizé viering.

Op de site van Tear wordt meer informatie gegeven over Umoja en de reis naar Oeganda.

Op reis naar Oeganda

“It started as a process, now it’s our life” dat was de reactie van iemand uit Oeganda die betrokken is bij Umoja. Tear en St. Present hebben samen het initiatief genomen om kerken in Nederland te ondersteunen bij het dragen van verantwoordelijkheid voor de omgeving. Want Umoja (samen) is een werkwoord waarmee de kerk van betekenis kan zijn voor de omgeving.

Tear werkt samen met lokale partners in oa Oeganda aan het verbeteren van de omstandigheden op een duurzame manier. Dat betekent dat lokale kerken hun visie delen met de gemeenschap om samen de problemen in die gemeenschap aan te pakken. Samenwerken aan verbetering vraagt om ‘eigenaarschap’ en daarom faciliteert Tear het proces van Church en Community Mobilisation (CCMP) met als doel dat gemeenschappen zelf in actie komen om de kwaliteit van hun leven te verbeteren.

In Nederland wil St. Present een beweging op gang brengen waarin het vanzelfsprekend is om naar elkaar om te zien. Ook hier is ‘samen’ het werkwoord en daarin hebben Tear en St. Present elkaar gevonden bij de oprichting van Umoja Nederland. De ervaringen en visie uit Oeganda wil Umoja Nl beschikbaar stellen voor Nederland en daarom organiseert Tear een ‘learning en blessing trip’ waarin voorgangers (uit kerken en organisaties) gaan leren van Umoja.

Namens het bestuur van St. Present Nederland mag ik mee met deze bijzondere reis naar Oeganda.